Nederland kampt met een enorme vergrijzing. We hebben niet alleen te maken met de gevolgen van de babyboom, maar ook met het feit dat mensen steeds ouder worden. In 2030 zijn ruim 2 miljoen mensen ouder dan 75 jaar (ca. 12% van de bevolking), dat is bijna 50% meer dan de 1,4 miljoen 75-plussers in 2018. Hiermee ontstaat een toenemende zorgbehoefte die een enorme impact heeft op het zorgvastgoed dat we vandaag de dag kennen. Woonzorgconcern IJsselheem ziet dat de complexe en intensieve zorg aan ouderen anders moet en kan.
De oplossing zit niet alléén in meer verpleeghuizen, noch als kwantitatief noch als kwalitatief antwoord op de toenemende zorgvraag. Veel van de huidige en toekomstige ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen en houden als dat mogelijk is zelf de regie. Dit heeft gevolgen voor de wijze van zorg verlenen. Met de krapte in beschikbaar verplegend, verzorgend en behandelend personeel ontstaat de noodzaak voor nieuwe concepten en de inzet van nieuwe technieken. De grote uitdaging in de wereld van de gezondheidszorg ligt dan ook niet alleen binnen woonzorglocaties van de zorgorganisaties, maar vooral ook in de wijken ligt een enorme ontwikkelopgave.
Maar hoe pak je het scheiden van wonen en zorg aan zonder een kwetsbare groep met een zware zorgvraag uit het oog te verliezen? Het vraagt om een verandering van de eisen die worden gesteld aan de locatie, de woonvorm en de zorgvoorzieningen. Hiermee ontstaat de noodzaak én de kans dat zorgorganisaties, corporaties, gemeenten, vastgoedpartijen en bouwers het vraagstuk samen oppakken en in gesprek gaan met (toekomstige) ouderen. Door op een andere, vooruitstrevende wijze om te gaan met de toenemende zorgvraag in Nederland, kan de juiste oplossing voor ouderenzorg geboden worden. Hiervan profiteert niet alleen de 75-plusser, maar door de bevordering van de doorstroom ook de gehele woningmarkt.
Een stimulerende woonomgeving met co-creatie
Om invulling te geven aan deze vorm van thuis wonen met intensieve zorg, is IJsselheem een nieuwe manier van samenwerking gestart middels co-creatie. De voorbereidingen om te starten met een grootschalige verbouwing en renovatie van de voormalige, monumentale HBS in Kampen zijn in volle gang. Het doel van IJsselheem is dat in dit gebouw oudere mensen met een intensieve zorgvraag (Wlz geïndiceerd VV4-VV7) ) een thuis krijgen. Bewoners wonen hier zelfstandig in hun eigen woning. Met aangepaste zorgtechnologie, de zorg van familie, mantelzorgers, omgeving en de zorg van IJsselheem. Alles wat er al is in hun leven, wordt zoveel mogelijk behouden. In de HBS – in hun eigen thuis – kunnen zij doorgaan met hun eigen leven.
Binnen het co-creatietraject hebben verschillende betrokkenen een rol om te komen tot een concept dat echt werkt, een heel andere manier van werken dus. In dit concept is het uitgangspunt dat de zorg niet langer door IJsselheem wordt bepaald, maar dat de bewoner samen met familie, met de omgeving, maar ook met behulp van zorgtechnologie, zo zelfstandig mogelijk kan leven en wonen. De professionele zorg blijft op de achtergrond als vangnet aanwezig. Het appartement (inclusief zorgtechnologie, domotica en hulpmiddelen), het gebouw en de omgeving vormen de stimulerende fysieke omgeving. Positieve gezondheid is hierbij uitgangspunt in combinatie met vastgoedontwikkelingen waarin niet het ziektebeeld, maar juist de mens centraal staat.
Sociale context door co-creatie
Door het betrekken van een brede sociale context - vrijwilligers, scholen, ondernemers, gemeenten, omwonenden – ontstaat er een proces van co-creatie. Het nieuwe concept vraagt om een organisatieverandering en het meebewegen van de zorgmedewerker. De eigenaarschap ligt bij de ouderen zelf, met hun omgeving en technologie. Voor De HBS in Kampen is een projectteam gevormd om deze verandering in de zorg te onderzoeken en op de juiste manier te implementeren. Om meer inzicht te krijgen in wat de effecten van het concept zijn op de omgeving en hoe het gedachtengoed meegenomen kan worden in zorgopleidingen, is de samenwerking gezocht met de wetenschap en het onderwijs. Zo zijn onder andere afgevaardigden betrokken van het Deltion college en een hoogleraar zorgomgeving voor kwetsbare ouderen van de Universiteit Maastricht. Ook andere onderwijsinstellingen worden uitgenodigd hun visie te delen.
Binnen het concept spelen zorgtechnologie en domotica een essentiële rol. De toename van het aantal ouderen leidt niet automatisch tot een toename van het aantal zorgmedewerkers. Ook het inzetten en toepassen van zorgtechnologie en domotica vraagt een enorme verandering in de inzet van zorgprofessionals en mantelzorgers. IJsselheem wil voorkomen dat oude ‘werkwijzen en technieken’ worden gecontinueerd ondanks de inzet van zorgtechnologie. Zorgtechnologie kan taken van zorgmedewerkers overnemen en kan helpen om ouderen hun autonomie en privacy (deels) te laten behouden of terug te geven
Co-creatie is een continu en lerend traject
Co-creatie is een proces dat tijd nodig heeft. Regelmatig worden publiekssessies georganiseerd. Met de uitkomsten van sessies worden volgende sessies verder ingevuld. Ondertussen wordt gestart met de voorbereiding van de bouw in Kampen. Dit vraagt ook van de aannemers en installateurs om zoveel mogelijk vanuit de bedoeling mee te denken en mee te bewegen, anders of scherper te plannen en telkens stil te staan of flexibelere oplossingen mogelijk zijn die maatwerk aan bewoners faciliteren. Dat is best complex in een overspannen bouwmarkt.
Kortom, voor iedereen een lerend proces. Een proces waarin loslaten en ‘het gewoon doen’ nodig zijn om te komen tot nieuwe vooruitstrevende woon- en leefconcepten, waarmee antwoord gegeven kan worden op de veranderende en almaar toenemende zorgvraag.
Verbinding zorg en bouw
RYSE is strategische partner van IJsselheem. In de rollen van huisvestingsadviseur, project- en contractmanager wordt de verbinding tussen de zorg en de bouw gemaakt. RYSE denkt mee in de opzet van de co-creatie en de sessies, organiseert samen met IJsselheem en Studie Vers Bestuur de sessies, vertaalt de resultaten van de sessies naar huisvesting en bouw én bewaakt de continuïteit van beide trajecten.
Volg hier de ontwikkelingen van De HBS Kampen.